Endoprotezoplastyka stawu kolanowego

Kiedy zawodzi leczenie nieoperacyjne zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej kolana, narasta ból, sztywność stawu i trudności w poruszaniu się, lekarz może zaproponować leczenie operacyjne polegające na założeniu endoprotezy stawu kolanowego. Stosuje się je zwykle w przypadku choroby zwyrodnieniowej, ale także w przypadku zmian pourazowych czy chorób reumatycznych. Endoprotezoplastyka całkowita stawu kolanowego polega na wymianie całych powierzchni stawowych kości udowej i piszczelowej na metalową. Pomiędzy metalowymi powierzchniami endoprotezy umieszczana jest wkładka polietylenowa, która ślizga się na powierzchni elementu udowego, a czasem też piszczelowego. Powierzchnia stawowa rzepki może nie być wymieniana, usuwane są wtedy jedynie wyrośla kostne. Elementy endoprotezy mogą być montowane przy użyciu cementu kostnego lub bezpośrednio osadzane w kości. Zależy to od stanu kości w miejscu założenia. Zabieg operacyjny trwa ok. 1 -2 godziny. Zależy to od sposobu montowania endoprotezy i warunków miejscowych. Zabieg operacyjny przeprowadzany jest często z użyciem mankietu pneumatycznego zakładanego na udo w celu uzyskania bezkrwawego pola operacyjnego.
Nie zawsze zachodzi konieczność wymiany powierzchni stawowej całego kolana. Czasem zniszczona jest tylko część kolana po jednej stronie, wystarczy wtedy założenie protezy tylko na jednym kłykciu kości udowej i piszczelowej tzw. endoprotezy jednoprzedziałowej. U pacjentów kwalifikowanych do takiego zabiegu istnieje czasem konieczność zmiany decyzji w trakcie zabiegu i założeniu endoprotezy całkowitej.

Rodzaje endoprotez

Endoprotreza jednoprzedziałowa

Stosowane obecnie endoprotezy możemy podzielić:

Ze względu na zakres wymiany stawu na:

  • Endoprotezy całkowite (totalne), gdzie wymieniana jest cała powierzchnia stawowa kości udowej i piszczelowej i czasami powierzchnia stawowa rzepki. Stosowana przy bardzo rozległych zmianach i utrwalonej deformacji stawu kolanowego.
  • Endoprotezy jednoprzedziałowe – wymieniana jest tylko najbardziej zniszczona część stawu, po jednej stronie kolana: tzw. przedział przyśrodkowy albo przedział boczny. Stosowana przy zniszczeniu tylko jednej strony stawu i przy deformacjach łatwiejszych do skorygowania. Pacjenci po endoprotezoplastyce jednoprzedziałowej funkcjonują lepiej, mniej jest też powikłań pooperacyjnych. Przeżywalność dobrze założonej endoprotezy jednoprzedziałowej w organizmie jest podobna jak endoprotezy całkowitej.

Ze względu na sposób mocowania w kości na:

  • Endoprotezy bezcementowe, mocowane bezpośrednio w kości. Element udowy i piszczelowy jest mocowany na wcisk (press-fit). Elementy endoprotezy pokryte są warstwą porowatego tytanu, w którą przerasta kość, zapewniając stabilność połączenia implantu z kością. Czasem porowaty tytan pokryty jest dodatkowo warstwą hydroksyapatytu, mającym ułatwiać przerastanie kości. Endoprotezy bezcementowe zakładane są w przypadku dobrej jakości tkanki kostnej. Zaletą protez bezcementowych jest: 1) krótszy czas operacji, 2) potencjalnie łatwiejsza wymiana endoprotezy, bez konieczności usuwania cementu. Wadą natomiast jest: 1) większe ryzyko migracji implantu w słabej kości, 2) większe ryzyko złamań wokół implantu.
  • Endoprotezy cementowane, mocowane za pomocą cementu kostnego. Zaletą protez cementowanych jest: 1) pewne, pierwotne mocowanie w kości dające często lepszy wczesny efekt przeciwbólowy, 2) mniejsze ryzyko złamań wokół endoprotezy. Wadą natomiast jest: 1) możliwość pękania z czasem warstwy cementowej, 2) trudności w usunięciu warstwy cementu podczas wymiany zużytej czy obluzowanej endoprotezy. Czasem jeden element endoprotezy mocowany jest z użyciem cementu, a drugi bezcementowo. Jest to tzw. Endoproteza hybrydowa

Średnie wyniki leczenia z użyciem endoprotezy bezcementowej i cementowej są podobne. Wybór rodzaju endoprotezy cementowej czy bezcementowej zależy od stanu kości i aktywności pacjenta. U osób mniej aktywnych i słabą kością stosuje się raczej protezy cementowe. U osób bardziej aktywnych z mocniejszą kością raczej protezy bezcementowe.

Ze względu na stopień związania elementu udowego i piszczelowego na:

  • Endoproteza zawiasowa

    Endoprotezy niezwiązane, czyli kłykciowe to takie, gdzie element udowy i piszczelowy nie są ze sobą związane. Stabilność stawu jest zapewniona przez nieuszkodzone więzadła wokół stawu. Jest to najczęściej stosowany rodzaj endoprotez.

  • Endoprotezy półzwiązane to takie, gdzie element udowy, zawierający na środku specjalną klatkę, jest częściowo związany z elementem piszczelowym poprzez specjalnie ukształtowaną wkładkę polietylenową. Stosuje się je w przypadku uszkodzenia jednego więzadła pobocznego po wcześniejszym urazie lub w wyniku bardzo dużej deformacji, najczęściej koślawej. Stosowana jest też często w przypadku wymiany endoprotezy podczas operacji rewizyjnej.
  • Endoprotezy związane, czyli zawiasowe stosowane są w przypadkach dużych niestabilności stawu kolanowego, uszkodzeń wielu więzadeł lub w bardzo dużych deformacjach, których nie można skorygować bez uszkodzenia więzadeł.

Film z animacją endoprotezoplastyki całkowitej stawu kolanowego: Visual Health Solutions, Inc.