Potencjalne zagrożenia i powikłania

Największe zagrożenia, mające niekiedy duży wpływ na wynik zabiegu endoprotezoplastyki stawu biodrowego to choroba zakrzepowo-zatorowa i infekcja wokół endoprotezy.

CHOROBA ZAKRZEPOWO-ZATOROWA: pomimo prowadzonej profilaktyki dochodzi czasem do powikłań zakrzepowych. Powikłaniom tym sprzyja starszy wiek pacjenta, otyłość, przebyty wcześniej epizod zakrzepowo-zatorowy czy zmniejszona aktywność. Powstają wtedy zakrzepy w głębokim układzie żylnym kończyn dolnych, nazywane zakrzepicą żył głębokich (ryzyko około 2-4%). Objawiają się obrzękiem w obrębie łydki i stopy. Niepokojący jest obrzęk powiększający obwód łydki ponad 3 cm. Czasem może dojść do oderwania skrzepliny i migracji jej z prądem krwi do płuc – mówimy wtedy o zatorowości płucnej. Zatorowość płucna (ryzyko ok. 0,5%) objawiać się może kaszlem, dusznością, pobudzeniem a w skrajnych przypadkach zatoru tętnicy płucnej a nawet zgonem.
Ważna jest profilaktyka tych powikłań, która polega na podawaniu leków przeciwzakrzepowych (najczęściej w formie zastrzyków w tkankę podskórną brzucha), stosowaniu czasem pończoch przeciwżylakowych, wykonywaniu opisanych poniżej ćwiczeń i wczesnym uruchomieniu pacjenta.

Ważne jest, aby poinformować lekarza o przebytej wcześniej chorobie zakrzepowo-zatorowej.

INFEKCJA: Infekcja może być powierzchowna i dotyczyć tylko rany skórnej. Infekcja głęboka, czyli zakażenie wokół endoprotezy (implantu) może ujawnić w kilka dni po zabiegu, ale także później, czasem dopiero po wielu latach. Ryzyko infekcji wynosi poniżej 2%. W przypadku znacznej otyłości, niewyrównanej cukrzycy, reumatoidalnego zapalenia stawów, palenia tytoniu ryzyko infekcji wzrasta. Leczenie zakażenia wokół implantu wymaga najczęściej leczenia operacyjnego, często z czasowym lub stałym usunięciem endoprotezy. Pacjent w tym czasie nie może obciążać chorej kończyny i musi poruszać się o kulach czy chodziku. Ponowne wszczepienie endoprotezy może nastąpić dopiero po całkowitym wyleczeniu infekcji, co czasem jest bardzo trudne. Zapobieganie infekcji polega na wyleczeniu wszystkich stanów infekcyjnych w organizmie pacjenta przed zabiegiem operacyjnym, podawaniu profilaktycznym antybiotyku w okresie okołooperacyjnym (najczęściej w ciągu pierwszych 24 godzin).

Dodatkowo później (przez przynajmniej 2 lata) przy każdym zabiegu stomatologicznym, urologicznym czy kolonoskopii i przy każdej infekcji skóry, ucha, gardła, zatok itp. należy przyjmować antybiotyk.

USZKODZENIA NERWÓW: Ryzyko uszkodzenia głównych nerwów (najczęściej w wyniku ucisku przez narzędzie chirurgiczne), czyli nerwu kulszowego (przy klasycznym dostępie operacyjnym tylnym) i nerwu udowego (przy dostępach przednich) wynosi około 1%. Uszkodzenie nerwu kulszowego (najczęściej w jego strzałkowej części) objawia się upośledzeniem możliwości czynnego zgięcia grzbietowego stopy i palców. W czasie chodu dochodzi wtedy do opadania stopy. Uszkodzenie nerwu udowego skutkuje upośledzeniem czynnego wyprostu kończyny w stawie kolanowym. W czasie chodu i obciążenia kończyny operowanej przy lekko zgiętym kolanie może skutkować gwałtownym zgięciem się kolana i upadkiem pacjenta. Stosować można wtedy ortezę unieruchamiającą kolano w pełnym wyproście do chodzenia. Uszkodzenie nerwu skórnego bocznego uda (przy dostępie przednim międzymięśniowym) polega na braku czucia skóry bocznej strony uda i czasem uczuciem palenia czy prądu do bocznej strony uda. Uszkodzenie głównych nerwów ulegają najczęściej samoistnej, powolnej poprawie i w znacznej części przypadków ustępuje całkowicie.

U większości pacjentów występuje drętwienie okolicy blizny pooperacyjnej na skutek uszkodzenia drobnych nerwów skórnych okolicy rany. Obszar drętwienia z reguły ulega zmniejszeniu z czasem, nawet do roku po zabiegu operacyjnym.

USZKODZENIA NACZYŃ: Uszkodzenia dużych naczyń zdarza się rzadko (ok. 0,2%) ale jest groźnym powikłaniem zagrażającym życiu i kończynie operowanej. Uszkodzenia takie wymagają naprawy chirurgicznej.

KRWAWIENIE W CZASIE I PO ZABIEGU: Zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego wiąże się często z dużą utratą krwi. Średnio utrata wynosi ok. 0,3 do 0,6 litra, ale zdarza się utrata ponad 1 litr krwi. Przy dużej utracie krwi wymagane jest przetoczenie krwi. W celu zmniejszenia ryzyka nadmiernego krwawienia pacjent powinien odstawić leki przeciwzapalne i przeciwzakrzepowe, na co najmniej tydzień przed zabiegiem. Ważna jest też optymalizacja parametrów krwi pacjenta przed zabiegiem przez przyjmowanie preparatów żelaza i kwasu foliowego.

ZŁAMANIE KOŚCI: Złamanie kości udowej lub panewki w czasie zabiegu (ryzyko ok. 2-3%) wymaga dodatkowego zaopatrzenia i stabilizacji drutem chirurgicznym, śrubami lub płytką. Złamania po zabiegu wymagają chirurgicznej stabilizacji lub wymiany endoprotezy.

OBLUZOWANIE CZY USZKODZENIE ENDOPROTEZY: Z czasem może dojść do obluzowania połączenia implantu z kością powodowane różnymi czynnikami (np. zużyciem polietylenu, powolną infekcją wokół protezy itp.). Ryzyko obluzowania czy uszkodzenia endoprotezy w ciągu pierwszych 10 lat wynosi poniżej 10%. Obluzowanie czy uszkodzenie endoprotezy wymaga jej wymiany, czyli endoprotezoplastyki rewizyjnej. Endoprotezoplastyka rewizyjna jest zabiegiem trudniejszym i obarczonym większym ryzykiem powikłań niż zabieg pierwotny.

ZWICHNIĘCIE ENDOPROTEZY: Polega na wypadnięciu głowy endoprotezy z panewki. Jest to stosunkowo częste powikłanie pooperacyjne. Przy klasycznym dostępie wynosi 2-4%. Przy dostępie przednim małoinwazyjnym wynosi poniżej 1%. Objawia się najczęściej uczuciem przeskoczenia i bólem okolicy biodra. Wymaga nastawienia, najczęściej w znieczuleniu w warunkach szpitalnych. Aby zapobiec zwichnięciu ważne jest przestrzeganie zaleceń rehabilitanta i zawartych dalej w tej broszurze. Inne są zalecenia przy dostępie tylnym i inne przy dostępie przednim.

SKOSTNIENIA OKOŁOSZKIELETOWE: Skostnienia okołoszkieletowe polegają na patologicznym kostnieniu tworzącej się blizny wokół operowanego stawu. Kostnienie może być o różnym nasileniu i występuje u 3 do 10% operowanych pacjentów. Masywne skostnienia objawiają się bólem i ograniczeniem ruchomości biodra. Czasem wymagają chirurgicznego usunięcia skostnień.

NIERÓWNOŚĆ DŁUGOŚCI KOŃCZYN: W trakcie zabiegu dokładamy wszelkich starań, aby kończyny były równe. Zwykle się to udaje. Niemniej czasami dochodzi do nierówności, najczęściej niewielkiej dającej się wyrównać wkładką do buta. Nierówność kończyn może też pojawić się później w skutek migracji endoprotezy w kości.

NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIOWO-ODDECHOWA: w wyniku uczuleń na leki, reakcji na znieczulenie może dojść do niewydolności krążeniowo-oddechowej, która może skutkować nawet zatrzymaniem oddechu i krążenia.

ZAKAŻENIA UKŁADU ODDECHOWEGO I MOCZOWEGO: Jeśli w wyniku innych powikłań dojdzie do osłabienia i unieruchomienia pacjenta zwiększa się ryzyko zakażenia układu oddechowego w postaci zapalenia oskrzeli, płuc czy zakażenia układu moczowego. Czasem po znieczuleniu przewodowym występują przejściowe trudności w samodzielnym oddaniu moczu. Pomaga tu wczesne uruchomienie pacjenta, ale czasem koniecznym jest założenie cewnika do pęcherza moczowego.